των Μιλτιάδη Σταθερόπουλου και Σοφίας Κάρμα*1.1. Εισαγωγή
Γενικά, οι δασικές πυρκαγιές μεγάλης κλίμακας έχουν σοβαρές επιπτώσεις στους πληθυσμούς, το περιβάλλον και την οικονομική ανάπτυξη των περιοχών που πλήττονται. Η καταστροφή μεγάλων εκτάσεων δάσους, καθώς και η απώλεια ανθρώπινων ζωών, περιουσίας και υποδομών, ειδικά όταν η δασική πυρκαγιά συνορεύει με κατοικημένες περιοχές, είναι κάποιες από αυτές. Χαρακτηριστικά αναφέρονται οι καταστροφικές πυρκαγιές στην Πελοπόννησο το καλοκαίρι του 2007.
Ωστόσο, ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί και στις σημαντικές ποσότητες καπνού που παράγονται σε πυρκαγιές μεγάλης κλίμακας, δεδομένου ότι η χημική του σύνθεση μπορεί να συνδεθεί με επιπτώσεις τόσο στην υγεία του εκτιθέμενου πληθυσμού και των πυροσβεστών, όσο και στο περιβάλλον ή τις κρίσιμες υποδομές. Τη σπουδαιότητα του θέματος αυτού, καθώς και της ανάγκης που υπάρχει για περαιτέρω διερεύνηση του τα επόμενα χρόνια σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, επιβεβαιώνει και πρόσφατο συνέδριο εμπειρογνωμόνων που διοργάνωσε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Δασικών Πυρκαγιών του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΕΚΕΔΑΠ) το 2005, με θέμα την επίδραση του καπνού της δασικής πυρκαγιάς στην υγεία των δασοπυροσβεστών και του εκτιθέμενου πληθυσμού [1]. Στη συνέχεια, γίνεται μια εισαγωγή σε θέματα που αφορούν στη χημική σύνθεση του δασικού καπνού, την ένταση και τη διασπορά του, καθώς επίσης και στις πιθανές επιπτώσεις του στους αντίστοιχους αποδέκτες, προτείνοντας ενδεικτικά μέτρα αντιμετώπισης.
1.2 Χημική σύνθεση καπνού δασικής πυρκαγιάς
Συνολικά, πάνω από 100 με 120 διαφορετικά χημικά είδη έχουν προσδιορισθεί στον καπνό που παράγεται από την καύση δασικής ύλης. Γενικά, ο δασικός καπνός αποτελείται από υδρατμούς, μόνιμα αέρια, πτητικές οργανικές ενώσεις (VOCs), ημι-πτητικές οργανικές ενώσεις (SVOCs) και σωματίδια (Particulate Matter). Υδρατμοί παράγονται όταν η υγρασία της δασικής ύλης εξατμίζεται, κυρίως λόγω της θερμότητας που μεταφέρεται από το μέτωπο της φλόγας. Σε πυρκαγιές μεγάλης κλίμακας το ποσοστό των υδρατμών στο θερμό σύννεφο καπνού που δημιουργείται είναι ιδιαίτερα αυξημένο (pyro-cumulous cloud).
Στα μόνιμα αέρια συμπεριλαμβάνονται το διοξείδιο και μονοξείδιο του άνθρακα (CO2,CO), τα οξείδια του αζώτου (ΝΟχ), το υποξείδιο του αζώτου (Ν20), η αμμωνία (ΝΗ3), τα οξείδια του θείου (S0χ) και το υδρόθειο (Η2S). Σημειώνεται ότι τα πιο άφθονα είναι το διοξείδιο και μονοξείδιο του άνθρακα ενώ τα υπόλοιπα παράγονται συνήθως σε μικρότερο ποσοστό, επειδή η περιεκτικότητα της δασικής ύλης τόσο σε άζωτο, όσο και σε θείο είναι γενικά μικρή (<1 %). Το όζον (03), είναι επίσης ένα από τα αέρια που εμπεριέχεται συνήθως στον καπνό-νέφος (smoke plume) της δασικής πυρκαγιάς, το οποίο μπορεί να παραχθεί δευτερογενώς μέσω φωτοχημικών αντιδράσεων παρουσία ηλιακής ακτινοβολίας. Στις πτητικές οργανικές ενώσεις (VOCs) περιλαμβάνονται το μεθάνιο, το οποίο μπορεί να θεωρηθεί και ως αέριο, άλλοι υδρογονάνθρακες, όπως οι αλειφατικοί (π.χ. αιθάνιο), αρωματικές ενώσεις (π.χ. βενζόλιο, τολουόλιο, ξυλένιο, αιθυλο-βεν-ζόλιο, στυρένιο), οξυγονωμένες ενώσεις, όπως αλκοόλες (π.χ. φαινόλη, κρεσόλες), αλδεΰδες (π.χ. ακεταλδεΰδη, φορλμαδεΰδη, ακρολεΐνη), κετόνες (π.χ. ακετόνη, 2-βουτανόνη), φουράνια (π.χ. βενζοφουράνιο), καρβοξυλικά οξέα (π.χ. οξικό οξύ), εστέρες (π.χ. μεθυλεστέρας του βενζοϊκού οξέος) ή αλογονωμένες ενώσεις, όπως ενώσεις που περιέχουν χλώριο (π.χ. χλωρομεθάνιο). Στις ημιπτητικές οργανικές ενώσεις (SVOCs) συμπεριλαμβάνονται οι πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες (ΡΑΗs) με κύριο αντιπρόσωπο την ένωση βενζο (α) πυρένιο [2], Σε μια δασική πυρκαγιά παράγονται επίσης ολικά αιωρούμενα σωματίδια (TSP,Total Suspended Particulate Matter), τα οποία χαρακτηρίζονται ως τα υγρά ή στερεά σωματίδια που η διάμετρος τους (μέγεθος) κυμαίνεται από 0,005 μm έως 100 μm[3], Ειδικότερα, ανάλογα με το μέγεθος τους, τα σωματίδια διαχωρίζονται σε χονδρόκοκκο (coarse ), με διάμετρο έως 10 μm (ΡΜ10) ή μεγαλύτερη, σε λεπτόκοκκα (fine), με διάμετρο έως 2,5 μη (ΡΜ2 5) ή μικρότερη, και σε πολύ λεπτά σωματίδια (ultrafine particles), με διάμετρο μικρότερη από 0,1 μm [4].
Διαβάστε όλο το άρθρο στον2ο Π.Σ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
